Pilniki ręczne – który kupić?

Pilniki ręczne to jedne z najstarszych, a także najbardziej znanych narzędzi, które wykorzystujemy do obróbki elementów wykonanych z drewna lub metalu. Na rynku znajdziemy wiele modeli i rodzajów pilnika, dlatego warto wiedzieć, który z nich kupić.

Do rozpowszechnienia narzędzi żelaznych, jak nożyce, pilniki i młotki, przyczynili się przeszło 2 000 lat temu Celtowie. To oni opanowali umiejętność wytopu żelaza i wykorzystywania go na skalę masową. Technologię tę przynieśli również na teren dzisiejszej Europy i Polski. Właśnie z okresu przybycia Celtów na ziemie naszego kraju pochodzi wiele znalezisk o charakterze metalurgicznym. To dzięki nim na tych terenach pojawiły się długie, obosieczne miecze, liczne narzędzia żelazne (młotki, pilniki, ciosła, nożyce) oraz kleszcze kowalskie. Większość z tych narzędzi była używana na ziemiach polskich aż do XIX wieku, czyli do czasów rewolucji przemysłowej. Jednak niektóre z tych narzędzi, zwłaszcza ręcznych (np. pilniki), nadal jest powszechnie używana w różnych pracach i nie tylko w profesjonalnych warsztatach. 

Rodzaje pilników ręcznych

Wszystkie pilniki tworzone są ze stali narzędziowej stopowej lub węglowej. Część wykorzystywana do obróbki wykonana jest w postaci nacinanych zębów, które są pochylone w jedną stronę (np. do rękojeści lub od rękojeści). Zęby w tych narzędziach ustawiane są skosem względem osi narzędzia.

Pilniki są dzielone ze względu na ich kształt i materiał, do którego będą stosowne, różną się również zagęszczeniem nacięć na centymetr. Najpopularniejsze pilniki tworzone są w formie owalu, trójkąta oraz kwadratu. Jednak na rynku możemy znaleźć także narzędzia płaskie, soczewkowe, półokrągłe oraz mieczowe. Ze względu na liczbę nacięć pilniki możemy podzielić na jedwabniki, gładziki podwójne, gładziki, półgładziki, równiki oraz zdzieraki. Przy czym zdzieraki to narzędzia z najmniejszą liczbą zębów. 

Pilniki do metalu

Pilniki do metalu możemy podzielić na używane do metali miękkich oraz niezbędne przy obróbce metali twardych. Na rynku istnieją również pilniki kluczykowe, karoseryjne, frezowane, warsztatowe, do styków, ostrzenia oraz pilniki ze stali i pokryte nalotem diamentowym. W tej kategorii możemy umieścić także pilniki do ostrzenia pił łańcuchowych. Przestrzeń robocza tych narzędzi wynosi zwykle od 100 do 400 mm. Wybór pilnika powinien być zgodny z typem pracy oraz wielkością powierzchni, jaką zamierzamy obrabiać. Przy zdzieraniu dużych powierzchni lepiej sprawdzi się pilnik większy, natomiast do prac bardziej precyzyjnych lepiej wybrać pilnik mały.

Pilniki do metali miękkich posiadają łamacze wiórów, co zapobiega zapychaniu się narzędzia. Przy obróbce takich kruszców trzeba pamiętać o regularnym czyszczeniu powierzchni roboczej. Na rynku znajdziemy pilniki z uchwytem lub bez rączki. Dodatkowo możemy również nabyć zestaw pilników, w którym dostępne będą różne rodzaje i wielkości gładzików.  

Pilniki do drewna

Pilniki do drewna charakteryzują się powierzchnią roboczą wyposażoną w duże zęby, które są dodatkowo rzadziej rozmieszczone. W przypadku tych gładzików, podobnie jak wykorzystywanych do obróbki metali, znajdziemy różne kształty i wymiary, które pozwolą dopasować pracę do typu drewna i specyfiki powierzchni. Pilniki do drewna mogą być również stosowane przy obróbce rogów zwierzęcych lub innych materiałów o podobnej twardości. Regularne czyszczenie gładzików przy pracy z miękkim drewnem zapobiega ich zapychaniu.      

Jaki kupić pilnik do metalu?

Do najpopularniejszych ręcznych pilników do metalu należą gładziki zbieżne, które bardzo dobrze sprawdzają się przy obrabianiu powierzchni prostokątnych oraz różnych otworów. Natomiast pilniki trójkątne są najbardziej przydatne przy obróbce pachwin, a czworokątne – przy pracach z profilami. Gładziki okrągłe najczęściej wykorzystuje się przy szlifowaniu profili półokrągłych, okrągłych oraz do powierzchni płaskich. W przypadku, gdy musimy opracować wąski, geometryczny obszar lub pracować przy ostrych krawędziach, najlepiej zaopatrzyć się w pilnik nożowy. Natomiast wykonując zajęcia precyzyjne, lekkie i szczegółowe, warto mieć gładziki kluczykowe, które również sprawdzają się przy produkcji form oraz narzędzi.

Pilniki do styków mają bardzo malutkie ząbki, co powoduje, że są często wykorzystywane do obróbki rowków, styków, kontaktów oraz otworów. Ostatnim rodzajem gładzików używanych do obróbki blach są gładziki karoseryjne, które nie robią na metalu żadnych rys i dzięki temu blachy mogą być od razu lakierowane. 

Pilnik do drewna – jaki wybrać?

Wśród najczęściej wykorzystywanych ręcznych pilników do drewna są tzw. raszple, które przydatne są w pracy z elementami prostokątnymi oraz powierzchniami płaskimi, profilami półokrągłymi i promieniami. Bardzo popularne są także tarniki kowalskie, które charakteryzują się nacięciami o różnej grubości i umieszczonymi pod różnymi kątami. Na powierzchni roboczej takiego pilnika znajdują się nacięcia pilnikowe, raszplowe i krzyżowe. W grupie ręcznych pilników do drewna są także tarniki rzeźbiarskie, które charakteryzują się wyjątkową precyzją wykonania, zdecydowanie różniącą się od standardowych gładzików. Tarniki mają bardzo małe ząbki, wykorzystuje się je do obróbki drewna, a także miękkich kamienia oraz poroża. 

Pilniki ręczne do metalu lub drewna znajdują zastosowanie w różnych zawodach, są wykorzystywane w ślusarstwie, stolarstwie, modelarstwie, rzeźbiarstwie itp. Głównym zadaniem tego typu narzędzi jest dokładna obróbka materiału pozwalająca nadać mu jednolity wygląd i gładką strukturę.